Hervormingen in Frankrijk? Mais non!

Zelfs de meest doorgewinterde francofiel – waartoe ik mezelf ook mag rekenen – moet toegeven dat hervormen en Frankrijk altijd een ongelukkige combinatie is geweest.

Het heeft waarschijnlijk te maken met het centralistische, statische karakter van de Franse staat met daar tegenover het eigenzinnige en individualistische karakter van de mensen die dit fraaie land bewonen. Los hiervan  is de enorme macht van de Franse vakbonden een belangrijke reden, waarom hervormingen daar in de afgelopen twintig jaar steevast mislukten, in tegenstelling tot Duitsland.

Oud-president Jacques Chirac deed tenminste nog een  poging tot een hervorming. Hij wilde direct na zijn aantreden als president in 1995, de pensioenen aanpassen. De Fransen gingen massaal de straat op, Chirac was vervolgens gedwongen zijn “premier ministre” Alain Juppé op te offeren na tussentijdse verkiezingen in 1997 en moest het verder uitzingen in een ongemakkelijke “cohabitation” met de socialistische premier Lionel Jospin. Tijdens zijn tweede presidentschap, van 2002 tot 2007, was Chirac’s hervormingsijver aanmerkelijk getemperd, al werd er af en toe wel eens geprobeerd om iets aan het onderwijs te vertimmeren.

De jonge, ambitieuze “président Bling Bling” Nicolas Sarkozy (2007 - 2012) zou het allemaal anders doen. Ook hij wilde beginnen met hervormingen, maar uiteindelijk deed hij – na een “hete herfst” vol stakingen in 2010 – niet veel meer dan de pensioengerechtigde leeftijd een beetje verhogen, van 60 naar 62 jaar. Naar aanleiding van het verlies van de Franse AAA-status door het bureau Standards & Poor, kondigde Sarkozy in 2012 verdere hervormingen aan. Dat kostte hem waarschijnlijk het presidentschap bij de verkiezingen dat jaar.

De socialist François Hollande won de presidentsverkiezingen in 2012. In zijn campagne weet hij de crisis aan misstanden in de financiële sector die hij wel eventjes zou opruimen, waarna de Fransen in het door Hollande beloofde gelijkheidsparadijs terecht zouden komen. Daarbij zou de staat natuurlijk  zorgen voor werk en welzijn voor allen. Door het schrille contrast van Hollande’s beloftes en de wrange werkelijkheid van zijn presidentschap, zijn de Fransen nu al volledig op hem uitgekeken.

In mei 2014 heeft nog maar 18% van de Fransen vertrouwen in president Hollande en daardoor lijkt bij hem, nog meer dan bij zijn voorgangers, ieder draagvlak voor daadwerkelijke hervormingen te ontbreken. Weliswaar heeft hij een paar keer aanzetten gegeven tot minuscule hervormingen, maar bij het minste teken van protest verklaarde hij dat het allemaal “très compliqué” was en trok zijn voorstellen schielijk weer in. Daardoor is er weinig over van zijn geloofwaardigheid.

Ondertussen trok het IMF in hun landenrapport voor Frankrijk van augustus 2013 aan de noodbel. Het IMF pleit er weliswaar voor om de Fransen uitstel te verlenen bij het orde brengen van hun begroting, maar daar moeten substantiële hervormingen tegenover staan, want  “gebrek aan vertrouwen en concurrentiekracht” belemmert volgens het IMF daadwerkelijke economische groei.

Daarom raadt het IMF de Franse regering aan de structurele hervormingen te versnellen door de pensioenen te hervormen, de arbeidsmarkt verder te hervormen en de markten voor goederen en diensten meer te liberaliseren. Hollande kan dus aan de bak, maar zal hij dit keer wel de confrontatie met de vakbonden aandurven, terwijl hij de hete adem voelt van Marine le Pen? Le Pen zal volgens de laatste opiniepeilingen met haar Front National (natuurlijk tégen hervormingen) bij de komende Europese verkiezingen de grootste partij worden in Frankrijk.

Hiermee komen we bij de achilleshiel van de “one-size-fits-all” eurozone. Natuurlijk moet er in de eurozone hervormd worden. We kunnen met onze verwende westerse verzorgingsstaten de keiharde realiteit van de “global economy” niet langer ontkennen, als we tenminste niet meegezogen willen worden in een poel van oplopende schulden en massawerkloosheid, door gebrek aan concurrentievermogen.

Maar de culturele en politieke verschillen binnen de eurozone zijn dusdanig groot, dat dit hervormen nooit met dezelfde snelheid zal gebeuren. Daarom kan de eurozone niet zonder een monetair aanpassingsmechanisme.  Dat geldt niet alleen voor de PIGGS landen en de rest, maar het geldt ook (en steeds meer) voor de kern van de eurozone: de as Duitsland - Frankrijk.